မင္းျပားျမဳိ့သည္ စစ္ေတြခ၇ုိင္အတြင္းပါ၀င္ေသာ ျမဳိ့တစ္ျမဳိ့ျဖစ္သည္။ စစ္ေတြျမ့ဳိ၏ အေရွ့ဘက္မုိင္၃၀ အကြာအဥၥနနဒီ(ေခၚ) ေလးျမိဳ့ျမစ္၀က်ေသာ ရာေမာင္ျမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္း က်ိန္းေတာင္ေျခရင္းတြင္ ယခုမင္းျပားတည္လ်ွက္ရိွသည္။ ေကာဇာသကၠရာဇ္(၁၂၂၉)ခုနွစ္၊ (ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၆၇ခုနွစ္) တေပါင္းလျပည့္ေက်ာ္တစ္ရက္ေန့ မင္းျပားတည္သည္ဟု ကင္းမြန္းတပ္ကမၸည္းထုိးသတ္မွတ္ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမး္မွတ္ရာမ်ား၇ွိသည္ ဟုဆုိၾကသည္။ မည္သိ့ုပင္ဆုိေစကာမူ၊ ရခုိင္မင္းလက္ထက္ကပင္ ထင္ရွားလာေသာ မင္းျပားျမိဳ့ရပ္အပါအ၀င္၊ က်ိန္းက်ြန္းသည္ကား ရာဇ၀င္တစ္ေခတ္တြင္သမုိင္း၀င္ ထင္းရွားမွဳျဖစ္ရပ္မ်ား ရိွခဲ့သည္။
မင္းျပားျမိဳ့၏ ၤအေနာက္ဘက္တြင္ရိွေသာ က်ိန္းေတာင္သည္ ေတာင္နွင့္ေျမာက္သြယ္တန္း ေနကာ(၃)မုိင္ခန့္၇ွည္လ်ားျပီး ပင္လယ္ေရမ်က္နွာျပင္မွ (၄၁၄)ေပျမင့္သည္။ က်ိန္းေတာင္၊ ျမိဳ့ေတာင္၊ အလင္းေတာင္၊ လြမ္းေတာင္၊ ျခိတ္ေတာင္၊ ဘိတ္ ေတာင္၊ သပိတ္ေတာင္၊ စံကားေတာင္၊ ဖီလာေတာင္၊ ငစဥ္ေတာင္၊ စသည္ျဖင့္ ခင္စုိင္း၊ ကုန္း တန္း၊ ေတာင္ပ့ုိ၊ ေတာင္ထြတ္ တုိ့၌ေတာင္အလုံးေပါင္း (၉၉)လံုးဆက္သြယ္ေနၾကသည္ ဟုအဆုိရိွသည္။ က်ိန္းေတာင္သည္အဥၥနနဒီျမစ္(ေလးျမိဳ့ျမစ္)၀ွမ္း ၌ေပၚထြန္းေနေသာ ေတာင္လည္းျဖစ္သည္။ ဤေတာင္တန္းသည္ သက္တမ္းအားျဖင့္ နွစ္ကာလသန္းခ်ီ၍ ၾကာလာခဲ့ျပီ ျဖစ္သည္။ ထုိ့ေၾကာင့္ရခုိင္ရာဇ၀င္တုိ့၌ လူတုိ့သက္တမ္း အနွစ္တစ္ေသာင္းရွည္ေသာ ကာလက၊ ကႆပဘု၇ားရွင္သည္ ဤ ေတာင္တြင္ ေခတၱက်ိန္းေအာင္းခဲ့ဘူးေၾကာင္း၊ ၄င္းအျပင္ ေဂါတမဘုရားေလာင္းနုစဥ္ကာလ၊ က်ီးမင္း(ေက်းမင္း)တစ္ ဇာတ္ျဖစ္ခဲ့စဥ္ကလည္း ဤေတာင္ပင္၌ပင္ က်ိန္းေအာင္းခဲ့ဘူးသည္။
ဤေတာင္တန္းမွာ အံုမွဳိင္းေ၀ဆာ၊ ရွုခင္းသာယာ၊ ေနထုိင္ဘြယ္ရာေကာင္းသျဖင့္ ဘုရားေလာင္းေက်းမင္းနွင့္ ငွက္အေပါင္း တုိ့ေသါင္းေသါင္းအုတ္ေအာ္ ေပ်ာ္ေမြ့စြာ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေလသည္။ ဤကဲ့ဘု၇ားေလာင္းက်ီးမင္းနွင ့္ငွက္အေပါင္းတုိ့ေပ်ာ္ ေမြ့က်ိန္းေအာင္းေနခဲ့သည္ ကုိအေၾကာင္းျပဳ၍ ဤေတာင္ကုိ က်ိန္းေတာင္ဟု ေခၚလာခဲ့ရျခင္းျဖစ္ေလသည္ ဟုဆုိၾက၏။
ေဂါတမျမတ္စြာဘု၇ားရွင္သည္ ရဟႏၱာငါး၇ာနွင့္ တကြဓည၀တီ ရခုိင္ျပည္သုိ့ ၾကြေရာက္လာေသာအခါ၊ ေသလာဂိရိေခၚ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္ထိပ္၌ တန့္ရပ္ေတာ္မူျပီး၊ ညီေတာ္အနႏၵာအား ဗ်ာဒိတ္စကားမိန့္ုကာေတာ္မူသည္မွာ၊ ” ခ်စ္သားအနႏၵာ၊ ငါဘုရားသည္ နုစဥ္ကာလက၊ မဇၩိမေဒသအတြင္း၌ ေက်းမင္းတစ္ဇာတ္ျဖစ္ခဲ့ဘူး၏ ။ ထုိအခါေက်းငွက္ေပါင္း မ်ားစြာတုိ့နွင့္လာ၍၊ ဤဓည၀တီ ရခုိင္ျပည္တြင္ ကာလာဂိရိေခၚေသာေတာင္၌ သြားလာက်က္စားခဲ့ဖူး၏ ။ ငါဘု၇ား ပ၇ိနိဗၺာန္စံျပီး ရာေနာက္တြင္၊ သာဂီ၀င္မင္းတုိ့သည္ ထုိေတာင္ေပၚ၌၊ ငါဘုရား၏ လွ်ာရင္းေတာ္ျဖစ္ေသာ ဓါတ္ေတာ္ကုိိုဌာပနာ၍ ဇီ၀ွါေစတီအမည္ျဖင့္ တည္ထားကုိးကြယ္ ၾကကုန္လတ့ံ ” ဤသုိ့ေသာဗ်ာဒိတ္စကားေတာ္အရ၊ သာသနာ သကၠ၇ာဇ္(၂၁၆)နွစ္တြင္၊ ပါဋလိပုတ္ျပည့္၇ွင္ သီ၇ိဓမၼေသာကမင္းၾကီးသည္ ဤဇီ၀ွါဓါတ္ေတာ္ကုိ က်ိန္းေတာင္ေပၚ ၌ ဦးစြာပထမ တည္ထားခဲ့ေလသည္။
ယင္းသို့ဗ်ာဒိတ္ေတာ္မိန့္ျမြက္ခဲ့သည္ကုိ ရခုိင္စာဆုိရွင္မ်ားက၊ဤသုိ့ေရးစပ္ခဲ့ၾကေပသည္။
” ေရွ့ေတာင္ခြင္သို့၊ၾကည့္လွ်င္ရွုတ၊ေမ်ွာ္ရွုကမူ၊(ေရွးရခုိင္သမုိင္းရာဇ၀င္အဆုိအရ၊ဤေတာင္ကုိ ကာလာဂီရိေတာင္၊သုိ့မဟုတ္ ကာကဂီရိေတာင္ဟုေခၚေၾကာင္း)။
တယူဇနာ၊ရိွေလရာတြင္၊ကာကာဂီရိ၊ေတာင္၀ဟိ၏။
ဇာတိေက်းသား၊ငါးရာအားလ်ွင္၊ေရာက္ေလက်င္ေသာ္၊
အုတ္အင္ခပင္း၊မွီတင္းေနတြယ္၊သဖန္းေပတည္း၊စားသည္မ်ားစြာ၊
ကုန္လတ္ရာလွ်င္၊ငတ္သည္ပင္တည္း။
မရႊင္ေသာအား၊တျခားဌာေန၊ေ၀းရပ္ေျမသုိ့၊
နွစ္လုိ၀မ္းသာ၊၀စြာရွာစား၊ သြားအံ့ေလာဟု၊
ေျပာေဟာတုိင္ပင္၊ေက်းမင္းရွင္က၊
စိတ္ေတာ္ရႊင္အား၊မသြားမလုိက္၊ဤေတာင္၌လ်ွင္၊
နွစ္ျခဳိက္ေပ်ာ္ပုိက္၊ က်န္တံုလုိက္က၊ ေသေလရ၏ ။
ထုိကတလွဳိက္၊ေနာင္နွစ္နာဂါတ္၊ဤေနရပ္၌၊က်ိန္းလတ္ခဲ့ရာ၊
က်ိန္းေတာင္သာတြင္၊က်ိန္းေတာင္ရွင္မူ၊နတ္လူတကာ၊
ကိုးကြယ္ရာလိမ့္၊ျဖစ္ေစလိမ့္ဟု၊နွစ္သိမ့္ရႊင္လန္း၊မိန္းခြန္းဗ်ာဒိတ္၊ခတ္တံဆိပ္လွ်င္၊
တန္ခုိးျမင္သည္၊ေရာင္တင္ျပဳိးျပက္၊ ဖိတ္လ်က္လူလူ၊ ျဖဴျဖဴ၀ါ၀ါ၊
နီျပာေရာင္ေမာင္း၊ထြက္လုိက္ေသွ်ာင္းသည္၊ေသာင္းခြင္ကၽြန္းလုံးေက်ာ္ေစေသာ္။”
က်ိန္းေတာင္ရွင္ (၀ါ) က်ိန္ေတာ္ရွင္ေစတီ(ဇီ၀ွါဓာတုေစတီ)သည္၊ က်ိန္းေတာင္တန္းေခၚ ကာလာဂီရိေတာင္၌ တည္ရိွသည္။ ေတာင္၏ေတာင္ဘက္ဆံုး ကုန္းျမင့္သာတြင္ျဖစ္ေလသည္။ ဗုဒၶနုစဥ္ဘ၀က က်င္လည္ခဲ့ရာဌာန၊ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္မိန္းျမြက္ ခဲ့ ရာဌာနလည္းျဖစ္၏။ က်ီးမင္း(ေက်းမင္း)တစ္ဇာတ္အျဖစ္ က်ိန္းေအာင္းခဲ့ရာဌာန၌ တည္ရိွေသာေၾကာင့္၊ က်ိန္းေတာင္ရွင္ ေစတီ(က်ိန္းေတာ္ရွင္ေစတီ) ဟုေခၚတြင္လာခဲ့သည္။ ဘု၇ားရွင္၏ လ်ွာရင္းေတာ္ကိန္းေအာင္း ဌာပနာရာေစတီျဖစ္သျဖင့္ဇီ၀ွါဓါတုေစတီဟုေခၚေၾကာင္း သမုိင္းတင္ရိွခဲ့သည္။ ထုိေၾကာင့္သမုိင္းရာဇ၀င္လကၤာ၌၊ ဤသို့စပ္ဆုိေရးဖြဲ ့ခဲ့ၾကသည္ကုိ ေတြ ့ရိွရ၏ ။
” ျမတ္ဖ်ားေရွးခါ၊သု၀ါေက်းမင္း၊ေပ်ာ္ခင္းစံရာ၊ကာကာဂီရိ၊မည္ဟိေတာင္မွာ၊
ဇီ၀ွာေစတီ၊ေခၚညီမည္တြင္၊ ့ ့ ့”
(ေ၇ွ့ထံုးလကၤာ)
” ဤသာမွာ၌၊ကာလာဂီရိ၊ေတာင္ၾကီးထိပ္ဖ်ား၊ေက်းသားျဖစ္ခါ၊
လွ်ာရင္းေတာ္ဓါတ္၊ပညတ္ဇီ၀ွါ၊ေနာင္တြင္ရာလိမ့္ ့့့့ ့ ့”့
(ဦးစံတင့္၊ျမိဳ့တည္လကၤာ)
က်ိန္းေတာ္ရွင္ ဓါတ္ေတာ္သည္၊ ဘု၇ားရွင္၏ လွ်ာရင္းေတာ္ျဖစ္ေသာ ဓါတ္ေတာ္ကုိဌာပနာ၍ တည္ထားေတာ္မူေသာေၾကာင့္၊ အလြန္တန္ခုိးၾကီးမား ထင္ေပၚေက်ာ္ေဇာမွဳရိွရကား၊ က်ိန္းတုိင္းျမိဳ့နယ္နွင့္ တျခားျမိဳ့နယ္မ်ားမွ ဘု၇ားဖူးလာ ေရာက္ၾကသည္။ ထုိသုိ့ဘုု၇ားဖူးလာေရာက္ၾကသူမ်ား သက္ေတာင့္သက္သာ နားနားေနေန၊ အေညာင္းအညာေျဖနုိင္ၾကေစ၇န္ ရည္ရြယ္လ်က္၊ ေတာင္ေပၚတက္လမ္း အလယ္၌ “ရင္ကဲြဇ၇ပ္” ေခၚအနားယူစခန္းတခု တည္ေဆာက္ထား၇ွိသည္။ ေရွးယခင္ႏွစ္ သၾကၤန္ပြဲေတာ္၊၀ါက်ြတ္ပြဲေတာ္ အခါၾကီးရက္ၾကီးေန့မ်ားတြင္ အလွဴရွင္မ်ားက ဘု၇ားဖူးတက္ဆင္းသူမ်ားေရႊရင္ေတာ္ ေအးေစရန္ ” ရွာလပတ္၇ည္” ေခၚ အေဖ်ွာ္ရည္မ်ား နွင့္ ေရအးမ်ားကုိ တုိက္ေက်ြးေလ့ ရိွၾကသည္။ ယခုအခါတြင္ အလိုေတာ္ျပည့္ဆရာေတာ္ၾကိးမွဴးလ်က္ က်ိန္းေတာင္ကို ကားျဖင့္တက္ေရာက္နိဳင္ရန္ ကတၱရာလမ္းျပဳလုပ္ရာတြင္ယင္း “ရင္ကြဲဇရပ္ ႏွင့္ အရွင္သီဝလိဆင္းထု ” မွာလမ္းေပၚတြင္မဟုတ္ေတာ့ေပ။ အရွင္သီဝလိကို ဖူးခ်င္လွ်င္ သိးသန္ ့ဝင္ရေပမည္။

ဤေတာင္၌ က်ိန္းေတာ္ရွင္ေစတီအျပင္၊ က်ိန္းေတာင္တက္လမ္းတေလွ်ာက္နွင့္ က်ိန္းေတာ္ရွင္ ဘု၇ားရင္ျပင္ေပၚ၌၊ ေစတီပုထုိးမ်ား၊ ဘုရားဆင္းထုေတာ္မ်ား လည္းရိွၾကသည္။ ရင္ကြဲဇရပ္မွ ဆက္တက္သြားလွ်င္ သာသနာအႏွစ္ ၂၅၀၀ ကိုရည္မွန္း၍ “ႏွစ္ေထာင့္ငါးရာေစတီေတာ္” ကိုေရႊေရာင္တဝင္းဝင္းျဖင့္ ဖူးေမွ်ာ္ေတြ ့ရိွရမည္။
ႏွစ္ေထာင့္ငါးရာ ေစတီေတာ္ကို ျဖတ္၍

၇သည္။ ထိုအုတ္ေလွကားပ်က္စိးယိုယြင္းေနသည္ကို ျမိဳ ့ေပၚေစတနာရွင္တစုမွ “ေဇာင္းတန္းအဖြဲ ့”ဆိုျပိး အသင္းဖြဲ ့ ရန္ပံုေငြရွာျပိး ျပန္လည္မြမ္းမံထားသျဖင့္ သစ္လြင္လွပေနျပီ။ ယင္းအုတ္ေလွကား တက္လမ္းအတုိင္း ဆက္လက္တက္လွ်င္ လက်္ာဘက္၌ ကုိးန၀င္းေစတီေတာ္ကုိ စိတ္ခ်မ္းေျမ့စြာ ဖူးေတြ့နုိင္သည္။ ျ၈ိဳဟ္ကုိးလံုးကုိ ၇ည္၇ြယ္တည္ထားသည္ ့ေစတီတဆူလည္း ျဖစ္သည္။

ထုိင္ေတာ္မူဘုရားတည္ရိွရာ ေတာင္စြယ္ဖ်ားေပၚမွ အေရွ့ဘက္၀ဲယာရူစားလွ်င္ ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ လယ္ယာ၊ ေတာေတာင္ပါ မက်န္ျမင္နုိင္ေပ၏။ ၾကပ္စင္က်ြန္း၊ ရာေမာင္ကၽြန္း၊ ငါးစရိုင္းေခ်ာင္းကၽြန္း၊ ေတာတန္းေတာင္စြယ္၊ အဥၥနနဒီျမစ္ေၾကာင္း စီးသြယ္ေနေသာ သဘာ၀ျမင္ကြင္းကုိရွ၊စားနုိင္၏။ အေရွ့ဘက္မနီးမေ၀းသို ့ လွမ္းေမ်ွာ္ၾကည့္ရွူေသာ္၊ မင္းျပားျမိဳ့သည္ ေတာင္ရင္ခြင္ေအာက္၀ယ္ ခ်စ္စဖြယ္ကေလးငယ္တစ္ဦးကဲ့သုိ့ အျပစ္ကင္းစင္စြာ ျပံဳးရႊင္ၾကည္ၾကည္လင္လင္ ရိွေနေပသည္။

က်ိန္းေတာ္ရွင္ေစတီေတာ္ကုိ မဖူးမီ၊ ၾကဳိတင္ဖူးေမွ်ာ္နုိင္ေသာ အၾကိဳေစတီေတာ္ နွစ္ဆူ၇ွိေလသည္။ အေရွ့ဘက္တြင္ တစ္ဆူ၊ အေနာက္ဘက္တြင္ တစ္ဆူျဖစ္သည္။ ထုိအတူေၾကး ေခါင္းေလာင္းတစ္ခုမွာလည္း အၾကိဳဘု၇ားေစတီအနီး ခ်ိတ္ဆြဲလ်က္၇ွိသည္။ ဤေခါင္းေလာင္းကုိ ေကာဇာသကၠ၇ာဇ္(၁၂၈၈)ခုနွစ္တြင္၊ မင္းျပားျမိဳ့၊ျမိဳ့မေတာင္ ေက်ာင္း၀င္းအတြင္း စတင္သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ မေအာင္ျမင္သျဖင္ ့စစ္ေတြျမိဳ့သုိ့ယူ၍ သြန္းလုပ္ခဲ့၇သည္။ အခ်င္း (၂)ေပ၊ (၃)လက္မ၊ အျမင့္(၂)ေပ၊ (၂)လက္မ၊ လံုပတ္(၇)ေပ ၇ွိသည္။
မင္းျပားျမိဳ ့နယ္ရိွ ေက်းရြာမ်ားမွာ
၁။ပန္းေျမာင္း၊၂။အိုးပ်ဥ္ေတာင္၊ ၃။ေရႊတမာ၊ ၄၊အေသကာလ၊ ၅၊ေမာ္ရြာ၊ ၆၊သဲတန္း၊ ၇၊နားတင္၊ ၈၊ၾကက္မက်ိဳင္၊ ၉၊စြန္ရဲ၊ ၁၀၊ငပုကြ၊၁၁၊ ဓါးမက်၊ ၁၂၊ကတိုးဆိပ္၊ ၁၃၊လက္သန္းေခ်၊၁

မွတ္ခ်က္။အားလုံးျပည္႔စုံသည္ဟု မဆုိလုိပါ၊ ရႏုိင္သမွ်ရာျဖစ္ပါသည္။